مباحثی در رابطه با ولایت فقیه

ولایت مطلقه و مصالح مسلمین

سؤال - امروزه بحثى مهمّ، تحت عنوان ولایت مطلقه فقیه، یا غیر مطلقه مطرح است. و جنابعالى نیز در کتب فقهى خود به این بحث اشاره‌اى کرده، و فرموده‌اید معناى کلمه مطلقه باید معلوم باشد. بنده معنایى براى این کلمه عرض مى‌کنم، و صرفنظر از این که شما این معنا را قبول، یا ردّ بکنید (هر چند در صورت عدم پذیرش، بسیار ممنون، بلکه خواهشمندم، دلیل آن را بیان فرمایید تا مزید هدایت باشد) آیا شما به این معنا ولایت فقیه را قبول دارید؟ 

مستحضر هستید که این بحث توسّط امام راحل (رحمه الله) این چنین مبسوط مطرح شد. ولى ما در کتابى که ایشان در این زمینه دارند عنوان «ولایت مطلقه» را ندیدیم. آنچه ایشان مى‌فرمودند این بود که ولایت فقیه از حیث دایره، همان اختیارات معصوم (علیه السلام) را دارد. پس این معنا بعد از ایشان یا در زمان ایشان (ولى نه‌ توسّط ایشان) مطرح شد. به هر حال، در این رابطه سه نظریّه مى‌توان اظهار کرد: 

1- ولایت فقیه همه اختیارات معصوم (علیه السلام) را دارد؛ الّا ما خرج بالدلیل. 

2- ولایت فقیه همه اختیارات معصوم (علیه السلام) را ندارد، و در محدوده قانون اساسى هم نیست، بلکه تمام این حکومت در اختیار شخصیّت حقوقى (فقهى و تقوایى) اوست و هر جا امر و نهى و اصلاحى لازم ببیند حقّ دخالت دارد.

3- ولایت فقیه در چهار چوب قانون اساسى است.

نظریّه سوّم اشکالات عدیده‌اى دارد؛ ولى هم اکنون در عرصه سیاست سوّمى و اوّلى معمولتر است. لطفاً در مورد معناى مورد نظر، و این که چطور آن معنا از ادلّه استفاده مى‌شود، توضیحاتى بفرمایید.

جواب: ظاهراً تمام کسانى که در رابطه با ولایت فقیه بحث کرده‌اند، حتّى امام راحل (قدس سرّه) آن را مقیّد به رعایت مصالح مسلمین نموده‌اند. هیچ کس نمى‌گوید: «اگر مصلحت مسلمین جنگ است، فقیه حق دارد حکم به صلح کند، و اگر مصلحت مسلمین صلح است، فقیه حق دارد بر خلاف آن، دستور جنگ بدهد». اصولًا این ولایت براى حفظ مصالح اسلام و مسلمین است، نه بر خلاف آن. وقتى این اصل را بپذیریم، محدوده ولایت فقیه مشخّص مى‌شود. و منظور از مطلقه، همان مطلقه در دایره مصالح اسلام و مسلمین است. حتّى درباره معصومین علیهم السلام نیز مسأله غیر از این نیست. امام حسن (علیه السلام) به خاطر مصالح اسلام و مسلمین صلح کرد. و امام حسین (علیه السلام) به خاطر مصالح اسلام و مسلمین جنگید، و شهید شد. خداوند حضرت یونس (علیه السلام) را به خاطر ترک اولى، که به مصالح غیر واجبه امّت مربوط مى‌شد، در شکم ماهى زندانى کرد. شرح بیشتر در این مختصر نمى‌گنجد.¹

-----------------------------------------------

1. استفتاءات جدید (مکارم)؛ ج‌3، ص: 180

نظر

لینک ثابت - نوشته شده توسط سید در سه شنبه 91 شهریور 7 ساعت ساعت 12:13 عصر

ادلّه روایی ولایت فقیه

روایات، مهم‌ترین ادله بر ولایت عامه فقیه محسوب می‌شوند که از گذشته مورد تمسک و استشهاد فقیهان و معتقدان به ولایت فقیه بوده اند.دراینجا یکی از مهمترین روایات را بررسی می کنیم.

توقیع¹ امام  زمان (عجّل الله تعالی فرجه)

از معتبرترین ادله اثبات ولایت عامه فقیه، روایت زیر است که شیخ صدوق (رحمه الله) در «کمال الدین» نقل می کند. براساس این نقل، اسحاق بن یعقوب، نامه‌ای برای حضرت صاحب الامر (عجل الله تعالی فرجه) می نویسد و از حکم مشکلاتی که برایش پیش آمده سؤال می کند. به بخشی از این توقیع شریف، بسیاری از فقها بر ولایت عامه فقیه استدلال کرده‌اند:

عن محمّد بن محمّد بن عِصام، عن محمّد بن یعقوب، عن اسحاق بن یعقوب، قال: سألت محمّد بن عثمان العُمَری أن یوصل لی کتاباً قد سألت فیه عن مسائل أشکلت علیّ، فَوَرَدَ التوقیع بخطّ مولانا صاحب الامر (عجل الله تعالی فرجه) : «أمّا ما سألت عنه أرشدک الله و ثبّتک... و أمّا الحوادث الواقعه فارجعوا فیها الی رواه حدیثنا؛ فانّهم حجّتی علیکم و أنا حجّة الله علیهم».²

این روایات از صریحترین روایات در افاده ولایت عامه است. غالب کسانی که به این روایت تمسک کرده‌اند بیشتر به فقره دوم آن «فانّهم حجّتی علیکم و أنا حجّة الله علیهم» توجه داشته‌اند. گر چه برخی نظیر امام خمینی (قدّس سرّه) علاوه بر آن به فقره اول «أمّا الحوادث الواقعه فارجعوا فیها الی رواه حدیثنا» نیز استدلال می‌کنند. بنابراین هر دو بخش این روایت شاهد بر ولایت عامه فقیه می‌شود.

تقریر استلال به بخش نخست روایت بر اساس توجه به این نکته است که امام (عجل الله تعالی فرجه) راویان حدیث را مرجع در تعیین وظیفه در «حوادث واقعه» معرفی می‌کند، و به لزوم مراجعه به آنان حکم می‌دهد. و روشن است که صرف روایت و نقل حدیث مادام که توأم با تفقّه نباشد، مراد نیست. ظاهر روایت این است که این مراجعه از باب پرسش از حکم شرعی حوادث نیست؛ زیرا در عصر غیبت بر همه کس معلوم بوده که برای استفتا از حکم شرعی باید به سراغ فقها بروند. پس مراد از این مراجعه روشن شدن وظیفه و تکلیف شخص یا امت در«حوادث واقعه» است، واین نشان می‌دهد که فقیهان شیعه غیر از شأن فتوا دادن در احکام شرعی، مرجع تعیین تکلیف اشخاص در حوادث و مسائل اجتماعی هم هستند. امام خمینی (قدّس سرّه) در این باره چنین می‌گوید:

«منظور از حوادث واقعه پیشامدهای اجتماعی و گرفتاریهایی بوده که برای مردم و مسلمین روی می‌داده است. و به طور کلی و سربسته سؤال کرده: اکنون که دست ما به شما نمی‌رسد در پیشامدهای اجتماعی باید چه کنیم، وظیفه چیست؟ یا حوادثی را ذکر کرده و پرسیده در این حوادث به چه کسی رجوع کنیم. آنچه به نظر می‌آید اینست که به طور کلی سؤال کرده و حضرت طبق سؤال او جواب فرموده‌اند که در حوادث و مشکلات به روات احادیث ما، یعنی فقها مراجعه کنید».³

بخش دوم کلام حضرت «فانّهم حجّتی علیکم و أنا حجّة الله علیهم» نیز دلالت بر ولایت عامه فقیه دارد؛ زیرا خود را حجت خدا بر مردم و فقها را حجت خویش بر مردم معرفی کرده است. معنای حجت بودن ائمه (علیهم السلام) تنها آن نیست که آنها مرجع در بیان احکام شرعی هستند، بلکه اقوال و رفتار و اعمال و سیره عملی آنان در همه امور الگو و اسوه و مایه نجات است. تبعیت از ایشان، مطلوب، و روی گردانیدن از آنان مایه گمراهی است. پیروانشان در پیشگاه الهی حجت دارند و عذر متخلفان و کسانی که از ایشان روی گردانیده‌اند در پیشگاه الهی پذیرفته نیست. بر همین اساس همین طور که مردم مؤظفند در همه امور و شؤون خویش (از معارف الهی و فهم احکام شرعی گرفته تا تدبیر امور مسلمین) به امامان معصوم (علیهم السلام) به عنوان حجت خدا مراجعه کنند، در زمان غیبت که دسترسی به حجج الهی وجود ندارد فقهای امت از ناحیه ائمه (علیهم السلام) به عنوان حجت آنان بر مردم منصوب شده‌اند و مؤمنان وظیفه دارند در همه شؤون خویش به آنان مراجعه کنند.⁴

همانطور که گذشت این روایت در اثبات ولایت عامه فقیه بسیار صریح است، به گونه‌ای که برخی آن را عمده‌ترین و قویترین دلیل نصب دانسته‌اند:

«و لکنّ الّذی یظهر بالتدبّر فی التوقیع المروی عن امام العصر (عجل الله تعالی فرجه) الّذی هو عمده الدلیل النصب انّما هو اقامه الفقیه المتمسّک بروایاتهم مقامه بارجاع عوامّ الشیعه الیه فی کلّ ما یکون الامام مرجعا فیه کی لاتبقی شیعته متحیّرین فی ازمنه الغیبه».⁵

«لعلّ أقواها نصّا فی الدلاله التوقیع الرفیع الذی أخرجه شیخنا الصدوق فی کمال الدین».⁶

این حدیث از جهت سند تنها با یک مشکل مواجه است و آن وجود اسحاق ابن یعقوب در سلسله سند است. برای این شخص در کتابهای رجالی توثیق خاصی وجود ندارد. اما با وجود شواهد زیر این فقدان توثیق ضرری به اعتبار این حدیث وارد نمی‌آورد:

1. ادعای صدور توقیع با ادعای شنیدن یک حدیث از معصوم (علیه السلام) تفاوت آشکاری دارد. صدور توقیع درباره یک شخص، نشانگر اعتنا و ارج و قرب او نزد معصوم (علیه السلام) است. بزرگانی نظیر شیخ کلینی و شیخ صدوق و شیخ طوسی پذیرفته‌اند که اسحاق بن یعقوب در ادعای خویش در صدور توقیع شریف صادق بوده است. اگر این بزرگان در وثاقت او خدشه‌ای داشتند هرگز ادعای او را در این مورد قبول نمی‌کردند و به نقل آن مبادرت نمی‌ورزیدند.

2. کلینی (رحمه الله) خود، در عصر غیبت می‌زیسته و معاصر اسحاق بن یعقوب بوده و صحت صدور توقیع برای کسی چون شیخ کلینی قابل احراز بوده است. بنابراین نقل کلینی دلیل بر صحت ادعای اسحاق بن یعقوب در صدور توقیع است و این روایت اشکال سندی ندارد⁷. ⁸

---------------------------------------------------

1. توقیع در لغت به معنای نشان نهادن بر روی نامه است و نشان و دستخط بزرگان و پادشاهان را بر فرمان یا نامه نیز توقیع گویند. نامه‌های معصومان (علیهم السلام) به خصوص آنهایی که از ناحیه مقدس امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) شرف صدور یافته و یکی از نواب اربعه آنها را ابلاغ کرده، در کتابهای تاریخ و حدیث به توقیعات مشهور است. ولایت فقیه، امام خمینی، ص67

2. کمال الدین، شیخ صدوق، ج2، باب 45، ح4، ص483. مرحوم شیخ طوسی نیز این حدیث را در کتاب الغیبه(ص290 و 293) آورده است. کتب دیگری که این حدیث را نقل کرده‌اند، همگی به استناد این دو سند است.

3. ولایت فقیه، ص 69

4.البیع، امام خمینی، ج 2، ص 474-475

5. مصباح الفقیه، حاج آقا رضا همدانی، کتاب الخمس، ج 14، ص 289

6. ولایه الفقهاء فی عصر الغیبه، ص 10

7. ولایه الامر فی عصر الغیبه، ص 123-124

8. حکومت اسلامی (درسنامه اندیشه سیاسی اسلام)، ص 148-151

نظر بدهید

لینک ثابت - نوشته شده توسط سید در جمعه 91 تیر 23 ساعت ساعت 1:1 عصر

رابطه سید حسن نصرالله با ولایت فقیه 

خداوند بر من منت نهاد تا خیلی زود با ایشان آشنا شوم. زمانی که حزب الله تاسیس شد همه ما جوان بودیم. شهید موسوی 27 سال داشت و من 22 سال. زمانیکه به ایران می‌رفتیم و با مسئولان دیدار داشتیم، من حضور داشتم و همان زمان با مقام معظم رهبری آشنا شدم، آن زمان ایشان رئیس جمهور بودند. آن زمان من جوانتر بودم و به زبان فارسی آشنایی داشتم به همین خاطر بیشتر به ایران می‌رفتم و با امام خمینی(رحمه الله) و مقام معظم رهبری دیدارهای زیادی داشتم.

من و بسیاری از دوستانم به مقام معظم رهبری اعتقاد ویژه‌ای داریم و معتقدیم در جهان اسلام و کره زمین کسی با علم، حکمت، درایت، شجاعت و مدیریت عقلانی ایشان نیست که توانایی رهبری امت را داشته باشد. این تجربه 30 ساله من است که معتقدم وی از جانب خداوند تعیین شده و می‌توانم روزها در این خصوص دلیل آورم در تلویزیون سخنرانی کنم. معتقدم پس از امام خمینی(رحمه الله)، وی بزرگترین شخصیتی است که وجود دارد.

نظر

لینک ثابت - نوشته شده توسط سید در جمعه 91 خرداد 26 ساعت ساعت 9:51 صبح

اسلام، شریعت خاتم و دین کامل الهى است و از اینرو، تا پایان جهان، پاسخگوى همه نیازهاى عقیدتى و اخلاقى و عملى انسان و تضمین کننده سعادت ابدى فردى و اجتماعى اوست و نیز گذشت که اسلام، مجموعه اى از عبادات و اخلاقیات محض نیست و علاوه بر آن، اصول نظام اجتماعى شایسته و شکل حکومت برتر را نیز عهده دار گشته است که بررسى اجمالى احکام گسترده اجتماعى اسلام، نشانگر توجه به فرد و جامعه، دنیا و آخرت، و به همه شؤون اساسى و ضرورى انسان مى باشد.

تشکیل حکومت براى اجراى قانون الهى، در زمان حیات پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم توسط شخص ایشان صورت گرفت و آن حضرت، علاوه بر ابلاغ و تبیین احکام و معارف دین و تعلیل و دفاع علمى از آنها، امور اجرایى جامعه اسلامى را نیز با ولایت و رهبرى اجتماعى خود بر عهده داشتند.

خداى سبحان، همان گونه که سمت تزکیه و تعلیم کتاب و حکمت را به رسول خود عطا فرمود: «ویزکیهم ویعلمهم الکتاب والحکمة»¹، ولایت و حکومت اجتماعى آن حضرت صلى الله علیه و آله و سلم را نیز با آیاتى مانند «النبى اولى بالمؤمنین من انفسهم»² و «انما ولیکم الله ورسوله والذین امنوا الذین یقیمون الصلوة ویؤتون الزکوة وهم راکعون»³ تثبیت فرموده است و با فرمان «اطیعوا الله واطیعوا الرسول واولوالامر منکم»⁴ و «ما کان لمؤمن ولا مؤمنة اذا قضى الله ورسوله امرا ان یکون لهم الخیرة من امرهم ومن یعص الله ورسوله فقد ضل ضلالا مبینا»⁵ ، تخلف از احکام حکومتى و قضائى و مقررات و دستورهاى جزئى پیامبرصلى الله علیه و آله و سلم را همانند تخلف از قوانین کلى شریعت، گناه و معصیت مى شمارد و اطاعت از فرمان ایشان براى شرکت در جهاد را مانند فرمان خود در برپاسازى نماز و پرداخت زکات: «اقیموا الصلوة وءاتوا الزکوة»⁶ واجب ساخته است و اگر فرمان خدا در اطاعت از دستورهاى پیامبرصلى الله علیه و آله و سلم نمى بود، آن حضرت، هیچ ولایتى بر انسان هاى دیگر نداشتند.

آنچه خاتمیت اسلام را تضمین مى کند، دو چیز است; یکى استمرار قانون خدا و دیگرى استمرار اجراى آن توسط حکومت; که این دو، در وجود مستمر قرآن و عترت تحقق یافته است و رسول اکرم صلى الله علیه و آله و سلم، این دو «ثقل» گرانقدر را براى امت اسلامى به ودیعت نهاد و درباره آن دو فرمود: «انى تارک فیکم الثقلین کتاب الله وعترتى ولن یفترقا حتى یردا على الحوض»⁷ ; من دو وزنه وزین و استوار را در میان شما باقى مى گذارم; کتاب خدا و عترتم; و این دو متاع وزین، تا آنگاه که در قیامت، در کنار حوض کوثر بر من وارد شوند، از یکدیگر جدا نخواهند شد.

وجود عترت طاهرین(علیهم السلام) و ضرورت تمسک به آن بزرگان مطهر، تنها از جهت تبیین و تفسیر قرآن و احکام الهى و تعلیل و دفاع علمى از آنها نیست، بلکه علاوه بر آن، به جهت تشکیل حکومت و اجراى حدود و قوانین اسلامى و اصلاح جامعه و هدایت انسان ها و نیز حراست از اسلام و مسلمین در برابر دشمنان داخلى و خارجى است.

عترت پیامبر که با وصف عصمت و طهارت، از رهبرى و ولایت مطلقه الهى برخوردار مى باشد، با خلافت بلاافصل على بن ابى طالب(علیه السلام) آغاز گردیده و تا زمان ظهور ولى عصر(عجل الله تعالى فرجه الشریف) و حکومت جهانى آن حضرت ادامه خواهد یافت.⁸

---------------------------------------------

1. آل عمران، آیه 164

2. احزاب، آیه 6

3. مائده، آیه 55

4. نساء، آیه 59

5. احزاب، آیه 36

6. بقره، آیه 110

7. بحار الانوار، ج 2، ص226، ح3

8. ولایت فقیه ولایت فقاهت و عدالت، حضرت آیت الله جوادی آملی، ص 235 - 237

نظر

لینک ثابت - نوشته شده توسط سید در جمعه 91 خرداد 12 ساعت ساعت 2:1 صبح

ادامـــه ی مـطــلــب